Jeśli zapomnę o nich... Powikłane losy pol. więźniów...

Książka została podzielona na dwie zasadnicze części. Część pierwsza przybliża postaci więźniów represjonowanych na ziemi ojczystej, segregując materiał według ewolucji ich politycznej biografii - od momentu inicjacji spiskowej i działania konspiracyjnego (właśnie wówczas rodził się etos przyszłych męczenników), poprzez uwięzienie, śledztwo będące trudnym sprawdzianem wyznawanych dotąd wartości, i - w zależności od sentencji wyroku - dalszy pobyt w areszcie lub skazanie na śmierć. [...]
Druga część poświęcona zesłańcom syberyjskim - zarówno skazanym na katorgę, jak i na osiedlenie, wcielonym do korpusów wojskowych, osadzonym w fortecach - składa się z dwóch rozdziałów. Pierwszy rekonstruuje martyrologiczny obraz Polaków na Syberii - od momentu pożegnania ojczyzny (wyjazdu lub wymarszu) do powrotu, przeważnie smutnego, bo ujawniającego zderzenie mitu ojczyzny jako raju utraconego z okrutną macochą, której nie byli potrzebni napływający ze Wschodu włóczędzy. Rozdział drugi, przewrotnie zbudowany na zasadzie kontrastu, ukazuje nieznany, nietypowy, zaskakujący wizerunek zesłańców, którzy wybornie zaadoptowali się do nowych warunków, świetnie sobie w nich radzili i chyba lubili kraj swojej niewoli. Konfrontacja dwóch odmiennych ujęć Sybiru ujawnia, jak wiele mitów narosło wokół przebywających tam w XIX wieku Polaków. (Ze wstępu)