Potoccy herbu Pilawa do początku XVII wieku. Studium genealogiczno-własnościowe

Najdawniejsze dzieje rodziny Potockich nie zostały w dotychczasowej historiografii należycie przedstawione, choć właśnie ten wczesny okres budził i dotąd budzi szczególne zainteresowanie. Wówczas to bowiem rodziła się potęga rodziny, której wpływ w następnych stuleciach na kierunek oraz jakość rozwoju kraju i narodu był ogromny. Reprezentanci wszystkich trzech omówionych na kartach przedstawianej tu książki pokoleń wiernie i z powodzeniem oddawali się służbie wojskowej, która przynosiła im z czasem coraz bardziej wymierne korzyści materialne, cenioną sławę i uznanie, zarówno wśród szlachty, jak i u monarchy. Potoccy to jednak w niemniejszym stopniu typowi homines economici - ludzie znakomicie rozumiejący mechanizmy gospodarcze, odważnie uczestniczący w obrocie kapitału, śmiało inwestujący, zarówno w dobra ziemskie, jak i lokacje miast, czerpiący zyski z handlu, tak własnymi produktami, jak i z przepływu towarów przez ich dobra. Podobnie jak przedstawiciele innych pnących się w hierarchii społecznej rodzin zabiegali o pozyskanie atrakcyjnie położonych, przez to dochodowych, królewszczyzn i w oparciu o nie budowali kompleksy majątkowe. O pragmatyzmie pierwszych pokoleń Potockich świadczyć może także polityka małżeńska rodziny. Owocem powyższego stał się wielki awans społeczny, niosący ze sobą kolejne nadania ziemskie, urzędy i rosnący wpływ na władcę także w sprawach politycznych. Wypracowane w omawianym tu okresie miejsce wśród ścisłej elity Rzeczypospolitej okazało się - już dzięki przedstawicielom kolejnych pokoleń - trwałe.

Badania Mariana Wolskiego, od lat specjalizującego się w dziejach rycerstwa Polski średniowiecznej i wczesnonowożytnej, historii osadnictwa i genealogii polskich rodzin szlacheckich, przyniosły w wielu punktach wyniki wręcz zaskakujące, a że przy tym zostały interesująco przedstawione, gruntownie udokumentowane, zilustrowane mapami oraz reprodukcjami portretów i dokumentów, opatrzone tablicą genealogiczną i indeksem osobowo-geograficznym - tym więc goręcej warto ich lekturę polecić.