Herbarz to jest Ziół tutecznych, postronnych y Zamorskich opisanie. Reprint z 1568

to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie… Teraz nowo wedle herbarzów dzisiejszego wieku i innych zacnych medyków poprawiony. Przydano Alexego Pedemontana księgi ośmiory o tajemnych a skrytych lekarstwiech… Kraków, Drukarnia Mikołaja Szarffenberga 1568

SPIS TREŚCI
Na herb Ich M. Panów Herburtów z Fulsztyna
Dedykacja Janowi Herburtowi kasztelanowi sanockiemu
Morborum genera et nomina
Księgi pierwsze
Część pierwsza
Część wtóra
Czasy zbierania ziół…
O wódkach ziół rozmaitych
Wódki, które służą na główne boleści a zwłaszcza z zimnej przyczyny
Drugie wódki, które są dobre na wiele niemocy ludzkich a inszym misterstwem bywają palone, nie tak jako pierwsze a dlatego położymy je jakoby osobno
Jako olejki sprawować ku leczeniu
O kruszczynach a o rzeczach z ziemie kopanych
Księgi wtóre o lekarstwach z rzeczy żywych, jako z bydła, z zwierzu, z ptaków, z chrobaków i z ryb, na cztery części rozdzielone:
Część pierwsza – bydło
Część wtóra – zwierzęta leśne
Część trzecia – O ptakach i o lekarstwie z nich
Część czwarta – ryby
Księgi trzecie – o kamieniach drogich, na wiele rzeczy potrzebnych
Księgi czwarte o sprawowaniu a czynieniu lekarstw ku rozmaitym chorobam a naprzód o mierze i ważeniu ich, pod którą mają być składane
Księgi piąte o leczeniu wszelakich przygód tak wewnątrz, jako i z wierzchu
Księgi szóste, które się dzielą na trzy części: pierwsza o znakach choroby; druga – o czyścieniu przez purgacje i krew; trzecia część o ukazaniu czasu słusznego k’temu:
Część pierwsza – o znakach choroby
Część druga – o purgacjach
Część trzecia – O znakach i planetach
Księgi siódme mające w sobie naukę jako brzemiene panie sprawiać się mają nosząc płód; jako się też ku rodzeniu i przy rodzeniu rządzić. Też nauka pomocnicam k’temu jako potym dziatki chować i choroby ich leczyć.
Księgi ósme, w których nauka jest ustrzec się powietrza zarażonego, to jest morowego i wykazując lekarstwa, którym nabytego pozbyć.


Siennik (Heireicher, Heureicher, Pelczman) Marcin, zm. ok. 1590 r., papiernik, znawca techniki młynarskiej, tłumacz. Pochodził z rodziny osiadłej na Garbarach, przedmieściu Krakowa. Posiadał rozległą wiedzę zarówno techniczną, np. w zakresie działania młynów wodnych, jak i z innych dziedzin, np. przyrodniczą, znał język niemiecki, łaciński, podstawy greki i włoskiego.
Głównym dziełem Siennika był wydany w r. 1568 z inicjatywy Mikołaja Szarfenberga „Herbarz, to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie […] Teraz nowo, wedle herbarzów dzisiejszego wieku i inych zacnych medyków, poprawiony. Przydano Alexego Pedemontana księgi ośmiory o tajemnych a skrytych lekarstwiech…”. Ten obszerny poradnik farmaceutyczno-medyczny (ponad 600 stron) stanowi w swojej zasadniczej części przeróbkę zielnika Hieronima Spiczyńskiego „O ziołach tutecznych i zamorskich i o mocy ich, a k’temu księgi lekarskie…” wydanego w r. 1556 w oficynie dziedziców Marka Szarfenberga. Siennik zmienił jednakże układ, starając się bardziej racjonalnie uporządkować materiał oraz dodał garść wskazań farmaceutycznych i lekarskich zaczerpniętych z praktyki jemu współczesnych. Poszczególne części poprzedził przedmowami, aby ułatwić czytelnikowi korzystanie z podanych informacji. Użytkowanie „Herbarza” ułatwić miały nadto rejestry: wykaz opisanych chorób i wymienionych lekarstw na nie, wykaz nazw ziół w języku polskim, niemieckim i łacińskim oraz wykaz imion trudnych tak ziół, jak i rzeczy innych do lekarstw należących. Potrzebę przygotowania rejestrów wyjaśniał Siennik nie tylko celem praktycznym, lecz i chęcią propagowania polskiego języka.