Ogrody Zamku Królewskiego w Warszawie

Z przyjemnością informujemy, że dostępna w sprzedaży jest długo oczekiwana wyjątkowa pozycja: pięknie wydana  i bogato ilustrowana historia Ogrodów Zamku Królewskiego  w Warszawie autorstwa dr Małgorzaty Szafrańskiej, wieloletniego kustosza muzeum, wybitnego znawcy historii sztuki ogrodowej. Jest to pierwsza monografia tego wyjątkowego miejsca na mapie stolicy, obejmująca okres od XV w. do chwili obecnej, kiedy trwają prace nad rewaloryzacją Ogrodu Dolnego.

Ewolucją zamkowych ogrodów rządziły nie tylko zmieniające się elementy mody artystycznej, ale również polityka. Były takie okresy, kiedy ogród był całkowicie zniszczony. Najbardziej interesującym aspektem jego historii jest związek z miastem i doliną Wisły. Dzieje zamkowych ogrodów to historia przekształcania terenu, przesuwania brzegu rzeki, wytyczania nowych ulic, współtworzenia tego, co dziś stanowi historyczny krajobraz Warszawy.

Doba jagiellońska pozostawiła nam pierwsze, bardziej konkretne informacje o królewskim ogrodzie. To czasy, w których zaczyna umacniać się znaczenie panoramy Warszawy od strony Wisły jako wizytówki miasta, a ogród na skarpie staje się ważnym stałym elementem tego reprezentacyjnego widoku. W czasach wazowskiej rozbudowy ogród zniknął ze stoku skarpy, która ujęta została potężnym murem  o charakterze militarnym, a pojawił się na niewielkiej przestrzeni na jej szczycie. Był refleksem kolekcjonerskiej kultury dworów europejskich  i wyrazem wspaniałej tradycji ogrodniczo-botanicznej ośrodków we Florencji, Mantui, Pradze i Wiedniu, przeniesionej do Warszawy przez Cecylię Renatę.

Wiek osiemnasty to czasy wielu projektów, z których tylko nieliczne zostały zrealizowane. Król Stanisław August, choć nie stworzył ogrodu przy Zamku, pozostawił z rozmachem przeprowadzone i trwałe zmiany  w krajobrazie tej części miasta. Dzięki inicjatywie monarchy stworzono pierwszy wygodny zjazd z terenu miasta i Zamku nad Wisłę (dzisiejsza ulica Steinkellera), a także osuszono rozległy obszar koryta Wisły u stóp Zamku, aby założyć tam okazały ogród. Powstał on jednak dopiero na początku XIX w. Choć związany z Zamkiem, był pierwszym w Warszawie parkiem zaprojektowanym jako publiczne miejsce przechadzek. Oddzielała go od ogrodu na skarpie ruchliwa ulica, którą Jakub Kubicki schował  w naziemnym tunelu, aby ruch komunikacyjny nie przeszkadzał spacerowiczom.  W ciągu XIX w. krajobraz miasta wokół Zamku uległ znacznemu przekształceniu. Na tę ewolucję wpływały przede wszystkim względy strategiczne, problemy z powtarzającymi się wylewami Wisły  i potrzeba budowy trwałego mostu łączącego lewy brzeg z szybko rozwijającą się Pragą. Kiedy u podnóża Zamku stacjonował pułk kozaków, zakwaterowano wojsko także w zamkowych wnętrzach, Arkady Kubickiego zaś przeznaczono na stajnie i zamurowano. Dolny ogród zaczął być postrzegany jako autonomiczny teren wojskowy. W jego granicach stawiano budynki wojskowe, a drzewa wycinano aż do całkowitego zniszczenia ogrodu ok. 1900 r.

W okresie międzywojennym Zamek i jego ogrody stały się przedmiotem szczególnego zainteresowania. "Tworzono" wówczas kanon zabytków stolicy, a panorama znów stała się ważna. Rozpoczęcie budowy bulwarów stało się ostatecznym impulsem do stworzenia na nowo dolnego ogrodu. Projektowali go m.in. kolejni architekci Zamku – Kazimierz Skórewicz i Adolf Szyszko-Bohusz. Pod kierunkiem tego drugiego w ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej ogród został założony. Wojna go nie zniszczyła, ale zmieniły jego kształt działania powojenne i budowa Trasy W-Z. Zieleń miejska, będąca od XIX w. istotnym elementem ideologicznych gier, teraz stała się w stolicy przedmiotem intensywnych prac projektowych, obejmujących również otoczenie Zamku.

Powojenne losy ogrodów to ciąg konkursów, koncepcji i częściowych realizacji odzwierciedlających zmieniający się klimat wokół zagadnienia odbudowy Zamku. Trwająca aktualnie rewaloryzacja ogrodów bazuje na zachowanych reliktach założenia z lat 30. XX w. Ta monumentalna przestrzeń między budowlą na skarpie a wielką rzeką zawsze kusiła swymi możliwościami wyrazu i była poddawana rozmaitym symbolicznym zabiegom, służącym kształtowaniu społecznej świadomości. To był zawsze krajobraz władzy.

Książka wydana jest w pięknej szacie edytorskiej, w postaci albumu,  w dużym prostokątnym formacie, w oprawie twardej z kredową oklejką. Posiada atłasową zakładkę. Jest bogato ilustrowana, zawiera 209  w większości barwnych ilustracji. Czytelnik znajdzie w niej obszerną bibliografię, indeks osób i streszczenie w języku angielskim.