Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku

Niniejszym tom obejmuje swym zasięgiem pełny horyzont czasowy dokonań badacza. Mieści zarówno wczesny szkic o poezji Tadeusza Różewicza (opublikowany w „Twórczości” w 1949 roku), jak i późne eseje ogłaszane na łamach „Tygodnika Powszechnego” na początku trzeciego tysiąclecia.

Nie jest jednak systematycznym kursem historii literatury – staje się raczej wykładem prywatnym, tworzonym ze względu na osobiste fascynacje. Nie dlatego, by Błoński takiej syntezy stworzyć nie mógł, ale dlatego, że nie chciał. Zawsze podkreślał, że jego sposób obcowania z literaturą ma charakter afektywny.

Bronił prawa krytyka do „zakochiwania się”, do przywiązywania się do ulubionych autorów. Jak podkreśla Teresa Walas, „W polu jego zainteresowania pozostają już wówczas tylko ci autorzy, o których – jak mówi – może pisać poważnie”. Co zdaniem Błońskiego decyduje o wadze, a więc i powadze twórczości poety?

Czy ranga podejmowanych przez niego problemów? Horyzont (metafizyczny?) jego wyobraźni? Oto pytania, które będą nam towarzyszyć w trakcie lektury tego tomu.

Spis treści

Wstęp. Czytanie Błońskiego / 5

Nota edytorska / 13

Wykaz skrótów dzieł literackich używanych w publikacji / 15

Kim może być krytyk? O Jerzym Kwiatkowskim / 19
Pan od piękna / 21

Wobec totalitaryzmów. Tadeusz Borowski i Gustaw Herling-Grudziński /29
Borowski i Herling: paralela / 31

Tadeusz Różewicz. Krajobraz po katastrofie / 43
Poezja Różewicza / 45
Ścieżki do nikąd / 57

Moralna troska. Liryka Zbigniewa Herberta / 61
Zbigniew Herbert / 63
Tradycja, ironia i głębsze znaczenie / 65

Pomiędzy doświadczeniem i formą / 91
Sól doświadczenia / 93
Obecność klasyków / 99
Czym był, czym mógł być klasycyzm / 103

Pokolenie „Współczesności” – i co dalej? / 123
Obroty rzeczy / 125
Liryka Białoszewskiego / 131
Fetyszysta brzydoty / 137
Rzeźbienie w kartoflu / 147
Dwa rodzaje dziwności / 153
Mity pokolenia „Współczesności” / 159
Pytania stawiane poetom / 191
Inne lęki, inne bajki / 197

Odejścia i powroty. Julian Przyboś, Jan Lechoń / 203
Odejście poety / 205
Arcylechoń / 209

Tadeusz Nowak. Pieśniarz chłopskiego losu / 211
Pieśniarz chłopskiego plemienia / 213
In illo tempore / 235
Prorocy już odchodzą / 241
Tadeusz Nowak, Psalm o nożu w plecach / 245

Czesław Miłosz i jego świat / 251
Lęki, sny i proroctwa – Czesław Miłosz / 253
Obowiązki poety / 273
Europa Miłosza / 277
Zdanie / 289
Kim jest Miłosz? / 301
Być z Miłoszem / 309
Epifanie Miłosza / 315
O Traktacie poetyckim / 339

Sacrum (w) poezji / 353
Jeszcze o poezji i świętości / 355
Poezja nawrócenia / 373
Ksiądz Twardowski i uroki powtórzenia / 383

Jan Polkowski. Głos dobrze ustawiony / 387
Język właściwie użyty. O poezji Jana Polkowskiego / 389

Spis pierwodruków tekstów Jana Błońskiego opublikowanych w niniejszej antologii / 403

Od wydawcy / 407

Streszczenie / 409

Summary / 410