Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej

Islamofobia jest zjawiskiem, które od przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku coraz mocniej zaznacza się w życiu europejskich społeczeństw. Książka zawiera omówienie różnorodnych dyskursów antyislamskich, które konstruując islam jako zagrożenie, a muzułmanów jako „innych” i „obcych”, wyrastają często z bardzo odmiennych przesłanek. Niektóre z nich są częścią dyskursu krytycznego wobec religii w ogóle i wiążą się z oświeceniowymi ideami postępu, emancypacji i racjonalizmu, inne wyrastają z konserwatywnej troski o czystość chrześcijańskiego dziedzictwa i europejskiej tożsamości (a także jej narodowych wariantów). Punktem wyjścia jest dla autorki pytanie o to, w jakim stopniu współczesna islamofobia powtarza wzory znane z historii europejskiego antysemityzmu. Ważną część tekstu wypełnia refleksja na temat relacji między figurą Żyda jako Innego a procesami konstruowania symbolicznej obcości, jaką w europejskim kontekście zostają naznaczeni muzułmanie. Wiążąc te procesy z wydarzeniami polityczno-ekonomicznymi z ostatnich dekad, autorka przedstawia je na tle historycznych związków Europy z islamem. Pokazuje przy tym, w jaki sposób wytworzone w epoce kolonialnej orientalistyczne wyobrażenia na temat tej religii kształtują dzisiejsze nastawienia wobec muzułmanów. Poszukując odpowiedzi na pytanie o przyczyny wzmagającej się w Europie antymuzułmańskiej ksenofobii, autorka szczególną uwagę zwraca na przemiany ekonomiczne związane z rozwojem neoliberalnego kapitalizmu, a także z kryzysem logiki rozwojowej, na której ufundowana została zachodnia nowoczesność. Zastanawiając się na fenomenem polskiej „islamofobii bez muzułmanów”, podkreśla rolę, jaką w jej tworzeniu się odgrywa półperyferyjny charakter Polski.

 

Wstęp Rozdział 1Islamofobia jako problem antropologii politycznej Ksenofobia, rasizm i kwestia ram normatywnych Islamofobia i konieczność „odmyślenia” orientalistyki Studia nad antysemityzmem jako matryca metodologiczna Islamofobia jako dyskurs i relacja społeczna Rozdział 2Dyskurs islamofobii. Anatomia i etiologia Oriana Fallaci: pogarda jako wyznanie wiary Samuel P. Huntington: w poszukiwaniu wroga Wynalezienie muzułmanów w Europie. Tożsamość w czasach neoliberalnej hegemonii Islamofobia jako formacja ideologiczna neoliberalnego kapitalizmu Islamofobia i „koniec świata, jaki znamy” Neoliberalne niepokoje i fantazmat „muzułmańskiego imigranta”  Rozdział 3Religia i rasa. Trajektorie antysemityzmu i islamofobii Antysemityzm i zmienne tryby kodowania odmienności Rasa i religia. Zatajone powinowactwo Islam i jego „stawanie się religią” Urasowienie muzułmanów. Islamofobia jako rasizm Rozdział 4Europa i jej inni. Żyd i Arab, żyd i muzułmanin Orientalizm jako europejska gra w różnice religijne Żyd i Arab/muzułmanin (I): genealogia pokrewieństwa Żyd i Arab/muzułmanin (II): punkt zerwania Zagłada i nowe geometrie inności Węzeł palestyński i pytanie o nie-islamofobiczną Europę Wrogość: imitacje i asymetrie „Nowy antysemityzm” Anty-antysemityzm i islamofobia: punkt sprzężenia Dekolonizacja zwesternizowanej żydowskości. Demontaż ram konfliktuRozdział 5Islamofobia progresywistyczna. Feminizm a islam jako rewers zachodniej cywilizacji Ratowanie brązowych kobiet przed brązowymi mężczyznami Hidżab i zderzenie patriarchatów Feministyczna krytyka islamu. Przeoczone osie dominacji Polski katolicyzm, prawa kobiet i widmo islamu Feminizm i pułapka orientalizmu Feminizm vs religia: rewizje. Postkolonialny postsekularyzm Poza orientalizmem: feminizm islamski Rozdział 6Islamofobia resentymentu. Antymuzułmański dyskurs religijnej prawicy w Polsce Rama Nietzscheańska: resentyment, upadek Zachodu i apologia islamu Paweł Lisicki (I): modernizacja katolicyzmu i kapitulacja przed islamem Paweł Lisicki (II): katolicki tradycjonalizm i fascynacja islamem Uległość i odsłonięcie wypartego Polska islamofobia bez muzułmanów i resentyment półperyferii Zakończenie. Czy Europa może przetrwać bez islamu? Bibliografia Indeks nazwisk