Bitwa nad Bzurą 1939 na terenie powiatu sochaczewskiego

Niemiecka agresja na Polskę we wrześniu 1939 r. zakończyła etap bezkrwawej ekspansji III Rzeszy i dała początek największemu konfliktowi zbrojnemu w dziejach ludzkości. Wkraczające do Polski dywizje Wehrmachtu od początku realizowały zasadę wojny totalnej z bombardowaniem miast, paleniem wsi, terrorem wywołującym przerażenie ludności cywilnej, która masowo, w popłochu uciekała na wschód przed najeźdźcami. Polacy, mimo bezwzględnych i brutalnych metod stosowanych przez agresora, nie ugięli się pod jego ciosami i toczyli uporczywe walki obronne i odwrotowe. Niestety, mimo wielkiego poświęcenia i bohaterstwa, niezłomnej postawy całego społeczeństwa i bitności żołnierza, Polska przegrała pierwsze starcie. Nasze państwo nie było gotowe do wojny z doskonale przygotowanym i wyekwipowanym przeciwnikiem. Pozbawione pomocy ze strony zachodnich sojuszników, zdradziecko zaatakowane od wschodu przez Rosję sowiecką nie była zdolne do długotrwałego oporu. Mimo olbrzymiej przewagi agresorów, szczególnie w broni pancernej i lotnictwie – żołnierz polski zarówno w obronie jak i w natarciu pokazał swoją wartość bojową, zaciętość, odwagę i chociaż pobity nie poddawał się do końca. Należy tu podkreślić, że wszystkie te walory ujawnił w czasie bitwy nad Bzurą.

Mieszkańcy pow. sochaczewskiego od lat starali się utrwalić w pamięci patriotyczny czyn polskich żołnierzy, którzy tu walczyli, a często oddawali swe życie broniąc ojczyzny. Wrześniowe szlaki jednostek armii „Poznań” i „Pomorze”, prowadzące przez pow. sochaczewski, wyznaczone są nie tylko grobami i cmentarzami wojennymi, ale także trwałymi pamiątkami wojennej chwały – pomnikami i tablicami. Taką pamiątką jest też Muzeum Pomnik – Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie. Piękny pomnik uczestników największej bitwy kampanii 1939 roku w Polsce, którzy do końca, jak napisał gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba – dowódca armii „Poznań”, „…starali się wykonać niewykonalny w 1939 r. obowiązek obronę Polski”, a później kontynuowali walkę w różnych regularnych formacjach wojskowych na wielu frontach II wojny światowej, w konspiracji i w powojennym podziemiu niepodległościowym i antykomunistycznym.

Praca ta jest pierwszym całościowym opracowaniem poświęconym bitwie nad Bzurą na terenie pow. sochaczewskiego. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat różne publikacje ukazywały tylko epizody walk na tym terenie związane z bitwą, m.in. obronę Sochaczewa, walki o Brochów, walki GO gen. Knolla-Kownackiego z niemieckim XVI Korpusem Pancernym na terenie gmin: Nowa Sucha, Rybno i Młodzieszyn, bój 57 pp o las Emilianów, walki na terenie gminy Młodzieszyn.
Bitwa nad Bzurą 1939 na terenie powiatu sochaczewskiego szczegółowo omawia przebieg walk na terenie poszczególnych gmin. Opisuje znajdujące się tam cmentarze wojenne, pomniki, obeliski, tablice pamiątkowe. W pracy przedstawiono także tragiczne losy ludności cywilnej masowo uciekającej przed okrucieństwami żołnierzy niemieckich, bombardowanej i ostrzeliwanej przez Luftwaffe w czasie tego exodusu, mordowanej w pacyfikacjach i zbiorowych egzekucjach, pozbawianej domów i dorobku całego życia, grabionej z mienia. Przy omawianiu przebiegu bitwy nad Bzurą na terenie pow. sochaczewskiego dużo miejsca poświecono relacjom uczestników walk i mieszkańców pow. sochaczewskiego – świadków tych wydarzeń.

(Ze wstępu od autora)